สำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์ศรีสะเกษ

โครงการพัฒนาการบัญชีวิสาหกิจชุมชน

แนวทางการปฏิบัติงานโครงการพัฒนาวิสาหกิจชุมชนปี

หลักการและเหตุผล

จากนโยบายขจัดความยากจนและปรับโครงสร้างเศรษฐกิจให้สมดุลภายใต้หลักเศรษฐกิจพอเพียงของรัฐบาลและพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจชุมชน พ.ศ. 2548 ได้ส่งเสริมและสนับสนุนการดำเนินงานของวิสาหกิจชุมชน ซึ่งมาจากการรวมตัวของประชาชนในท้องถิ่นที่มีวิถีชีวิตร่วมกันและรวมกันดำเนินงานในเชิงธุรกิจที่จะก่อให้เกิดรายได้แก่สมาชิก อันเป็นที่มาของความมั่งคงทางฐานะการเงินให้แก่สมาชิก และส่งผลให้ชุมชนหรือท้องถิ่นนั้น ๆ มีความเข้มแข็งต่อไป ดังนั้น การที่จะดูแลและพัฒนาประสิทธิภาพในการดำเนินธุรกิจนั้นจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีระบบบัญชีที่เหมาะสม เพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการควบคุมดูแลทางการเงินและพัฒนาธุรกิจให้มีประสิทธิภาพ กรมตรวจบัญชีสหกรณ์จึงได้จัดทำโครงการพัฒนาวิสาหกิจชุมชน เพื่อให้การสนับสนุนและช่วยเหลือทางด้านบัญชีแก่วิสาหกิจชุมชน ซึ่งจะประกอบด้วยการบริการวางรูปแบบบัญชี การสอนแนะการจัดทำบัญชีและงบการเงิน รวมทั้งสอนแนะการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารธุรกิจ เป็นการส่งเสริมให้วิสาหกิจชุมชนให้มีการดำเนินงานที่เป็นระบบ สามารถบริหารธุรกิจให้เกิดการสร้างผลตอบแทนแก่สมาชิกและอำนวยประโยชน์แก่ชุมชนให้มีความมั่นคงเข้มแข็งตามหลักการเศรษฐกิจพอเพียงของรัฐบาล

วัตถุประสงค์

1. เพื่อให้วิสาหกิจชุมชนได้ใช้รูปแบบบัญชีที่เหมาะสมกับธุรกิจ

2. เพื่อให้วิสาหกิจชุมชนสามารถจัดทำบัญชีและงบการเงิน และนำไปใช้ในการเข้าถึงแหล่งทุนได้เร็วขึ้น

3. เพื่อให้วิสาหกิจชุมชนมีการจัดทำบัญชีอย่างต่อเนื่อง

4. เพื่อให้วิสาหกิจชุมชนสามารถใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารการเงิน การควบคุมต้นทุนผลิต ค่าใช้จ่าย หรือประกอบการพิจารณาในการลงทุนในสินทรัพย์ต่าง ๆ ของวิสาหกิจชุมชน

เป้าหมาย

วิสาหกิจชุมชนที่จดทะเบียนตามพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจชุมชน พ.ศ. 2548

1. กลุ่มเป้าหมายใหม่ ที่ยังไม่เคยดำเนินการ(ไม่ซ้ำกับเป้าหมายเดิม) จำนวน 385 แห่ง ทั่วประเทศ

2. กลุ่มเป้าหมายเดิม ที่ได้ดำเนินการแล้วในปี 2549-2551 จำนวน 276 แห่ง ทั่วประเทศ

วิธีดำเนินการ

กลุ่มเป้าหมายใหม่ ดำเนินกิจกรรมการจัดวางรูปบัญชีตามความเหมาะสมกับลักษณะการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชน สอนแนะ การจัดทำเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี การบันทึกรายการบัญชี การจัดทำงบการเงินและการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงาน ให้แก่วิสาหกิจชุมชนที่จดทะเบียนกับสำนักงานเกษตรจังหวัดทั่วประเทศและได้ผ่านการอนุมัติแล้ว

กลุ่มเป้าหมายเดิม ดำเนินกิจกรรมกระตุ้นให้มีการจัดทำบัญชีอย่างต่อเนื่อง ติดตามสอนแนะการจัดทำบัญชีให้ถูกต้องและเป็นปัจจุบัน รวมทั้งการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงานอย่างต่อเนื่อง

๑.การคัดสรรกลุ่มเป้าหมาย
๑.๑ ผู้ปฏิบัติงานวิสาหกิจชุมชนทำการคัดเลือกวิสาหกิจชุมชนรายใหม่ซึ่งสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์ยังไม่เคยพัฒนาด้านบัญชีมาก่อน ให้ครบตามเป้าหมายที่กรมกำหนด (อำเภอละ ๑ แห่ง)โดยจำนวนเป้าหมายเท่ากับจำนวนอำเภอ ในแต่ละจังหวัด เพื่อทำการพัฒนามาตรฐานการบัญชี หรือกรณีที่อำเภอนั้นไม่มีวิสาหกิจชุมชนที่จะนำมาเป็นเป้าได้ กรณีอำเภอที่ไม่มีกลุ่มที่มีศักยภาพสามารถเลือกจากอำเภออื่นให้ครบจำนวนตามเป้าได้
๑.๒ ประเมินความพร้อมของกลุ่มเป้าหมาย โดยใช้แบบประเมินความพร้อมด้านการจัดทำบัญชีของวิสาหกิจชุมชน
๑.๓ จัดทำบันทึกข้อตกลง โดยอธิบายข้อความในบันทึกข้อตกลงให้วิสาหกิจชุมชนทราบและเข้าใจแล้วจึงลงชื่อร่วมกันด้วยความสมัครใจ

๒.บันทึกการประเมินความพร้อม ทาง Intranet
เมื่อดำเนินการคัดสรรวิสาหกิจชุมชนเป้าหมายแล้ว นำข้อมูลจากเอกสารแนบ ๑ บันทึกในระบบสารสนเทศ ๒๕๕๖ เลือกบันทึกลงในระบบสารสนเทศทางการเงินและการบัญชีของวิสาหกิชุมชน ๒๕๕๖ (CAD_SMCE 56) ที่เมนู ประเมินความพร้อม เลือก บันทึกการประเมินความพร้อม ไปที่ เพิ่มการประเมินความพร้อม ด้านซ้ายบนของหน้าจอบันทึกข้อมูลตามแบบฟอร์มเมื่อแน่ใจว่ข้อมูลถูกต้องและครบถ้วนตามแบบแล้ว จึงคลิก บันทึก ด้านล่างของหน้าจอ รายชื่อวิสาหกิจชุมชนรายใหม่ทุกกลุ่มที่บันทึกการประเมินความพร้อมเรียบร้อยแล้ว จะไปปรากฏที่ระบบแผนและผลการปฏิบัติงาน ๒๕๕๖ (CAD_PLAN 56) เพื่อทำการวางแผนการปฏิบัติงานต่อไป

๓. การจัดทำแผนการปฏิบัติงานทาง Intranet
๓.๑ จัดทำแผนการปฏิบัติงานสำหรับวิสาหกิจชุมชนรายใหม่ โดย Key in ทาง Intranet
ในระบบสารสนเทศ ๒๕๕๖ เลือกรายการระบบแผนการปฏิบัติงาน ๒๕๕๖ (CAD_PLAN56) ระบุเดือนที่จะดำเนินกิจกรรมวางรูปแบบบัญชีและวางระบบการควบคุมภายใน ใน PD 11 ให้คีย์ข้อมูลสำหรับวางแผนให้แล้วเสร็จภายในไตรมาสที่ 1 สำหรับการสอนแนะนำบัญชีในแต่ละด้านสอนแนะนำ ๒ เดือน/ ๑ ครั้ง(รวม ๖ ครั้ง) และติดตามไตรมาสละ ๑ ครั้ง (รวม ๔ ครั้ง)วิสาหกิจชุมชนที่ติดตามการจัดทำบัญชีต่อเนื่อง ปี ๔๘-๕๕ ให้ทำการวางแผนกิจกรรมสอนแนะ ใน(CAD_PLAN56) PD 12 แล้วสามารถเข้าไปทำการคีย์สอนแนะเพิ่มเติมได้ในระบบ (SMCE_56) กรณียังไม่มีข้อมูลดังกล่าวในฐานข้อมูล (CAD_SMCE 56) ให้เข้าไปคีย์วางมาตรฐานก่อนเพราะถ้าเป็นกลุ่มที่ยังไม่เคยเข้าไปทำการสอนแนะนำในปี ๒๕๕๕ กลุ่มยังไม่มีข้อมูลในฐานข้อมูลของ(SMCE_56 ) ให้เข้าไปคีย์ในฐานข้อมูลเหมือนกลุ่มใหม่ก่อนให้ครบทุกระบบ ไม่ว่าจะเป็นการสอนแนะนำ และติดตามในทุกด้านหลังจากนั้นท่านสามารถทำงานต่อไปได้ตามปกติ โดยเข้าสอนแนะ (สอนแนะนำเพิ่มเติมในทุกเรื่องกรณีที่วิสาหกิจชุมชนกลุ่มดังกล่าวยังไม่เข้าใจดีพอ โดยสอนแนะไตรมาสละ ๑ ครั้ง (๔ครั้ง) และติดตามไตรมาสละ ๑ ครั้ง (๔ครั้ง) โดยสอนแนะและติดตามเกี่ยวกับการจัดทำบัญชี การจัดทำงบการเงินการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงาน การใช้โปรแกรมระบบบัญชี และการควบคุมภายใน
๓.๒ การจัดทำผลการปฏิบัติงานเมื่อได้ปฏิบัติงานแต่ละกิจกรรมเสร็จสิ้นแล้ว ให้ Key in ใน ระบบสารสนเทศทางการเงินและการบัญชีของวิสาหกิจชุมชน 2556 (CAD_SMCE 56) เลือกกิจกรรมการปฏิบัติงานตามเมนูที่ปรากฏ ดังนี้
๑) ประเมินความพร้อม (ปฏิบัติไปแล้วในข้อ ๒.)
๒) วางรูปแบบบัญชี
๓) ควบคุมภายใน
๔) สอนแนะ
- บันทึกการสอนแนะการจัดทำบัญชี
- บันทึกการติดตามประเมินผลการจัดทำบัญชีด้วยโปรแกรมระบบบัญชี (เพิ่มเติมกรณีกลุ่มที่เข้าไปสอนแนะมีโปรแกรมระบบบัญชี โดยไม่ถือเป็นตัวชี้วัด)
- บันทึกการสอนแนะการจัดทำงบการเงิน
- บันทึกการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงาน
๕) ติดตามประเมินผล
- บันทึกการติดตามประเมินผลการจัดทำบัญชีด้วยมือ
- บันทึกการติดตามประเมินผลการจัดทำบัญชีด้วยโปรแกรมระบบบัญชี (เพิ่มเติมกรณีกลุ่มที่เข้าไปสอนแนะมีโปรแกรมระบบบัญชี โดยไม่ถือเป็นตัวชี้วัด)
- บันทึกการติดตามประเมินผลการจัดทำงบการเงิน
- บันทึกการติดตามประเมินผลการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงาน
- บันทึกการติดตามประเมินผลการควบคุมภายใน (เลือกเฉพาะกลุ่มที่เข้าไปสอนแนะมีระบบการควบคุมภายในไม่จำเป็นต้องเลือกทั้งหมด)
๖) ติดตามต่อเนื่อง
- บันทึกการติดตามการจัดทำบัญชีอย่างต่อเนื่อง
- บันทึกการติดตามการจัดทำบัญชีอย่างต่อเนื่อง - การจัดทำงบการเงิน
- บันทึกการติดตามการจัดทำบัญชีอย่างต่อเนื่อง – การใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงาน
- บันทึกการติดตามการจัดทำบัญชีอย่างต่อเนื่อง – การควบคุมภายใน (เลือกเฉพาะกลุ่มที่เข้าไปสอนแนะมีระบบการควบคุมภายในไม่จำเป็นต้องเลือกทั้งหมด)
๗) งบทดลอง
การบันทึกงบทดลองในระบบสารสนเทศทางการเงินและการบัญชีของวิสาหกิจชุมชน (CAD_SMCE 56) ต้องทำการบันทึกงบทดลองของวิสาหกิจชุมชนกลุ่มใหม่ให้ครบทุกกลุ่มโดยบันทึกตั้งแต่เดือน มกราคม – กันยายน 2556 ให้ครบ ผลการปฏิบัติงานที่บันทึกในระบบ สารสนเทศทางการเงินและการบัญชีของวิสาหกิจชุมชน ๒๕๕๖ (CAD_SMCE 56) และตามเมนูข้างต้นข้อมูลจะ ประมวลผลไปยังระบบแผนและผลการปฏิบัติงาน ๒๕๕๖ (CAD_PLAN56) ใน RC 11 และ RC 12 ด้วย ดังนั้นจึงไม่ต้องบันทึก ใน RC 11 และRC 12 อีก

๔. ดำเนินการวางรูปแบบบัญชี
๔.๑ การบันทึกบัญชีด้วยมือ ผู้ปฏิบัติงานวิสาหกิจชุมชนที่ได้รับมอบหมายดำเนินการวางรูปแบบบัญชี ระบบบัญชีวิสาหกิจชุมชนที่บันทึกบัญชีด้วยมือ ประกอบด้วย สมุดบัญชี ๑๐ เล่ม และ เอกสารประกอบการบันทึกบัญชี ๓ เล่ม ดังนี้
๑. สมุดเงินสด            ๒. สมุดบันทึกรายการทั่วไป
๓. สมุดบันทึกต้นทุนกำไร     ๔. สมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป
๕. สมุดบัญชีย่อยลูกหนี้      ๖. ทะเบียนคุมวัตถุดิบ
๗. ทะเบียนคุมสินค้า        ๘. ทะเบียนทรัพย์สินถาวร
๙. สมุดบัญชีย่อยเจ้าหนี้      ๑๐. ทะเบียนสมาชิกและหุ้น
๑๑. ใบเสร็จรับเงิน          ๑๒. ใบเบิกเงิน
๑๓. ใบขายเชื่อ
การวางรูปแบบบัญชีควรใช้สมุดบัญชีเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจของวิสาหกิจชุมชน เช่น วิสาหกิจชุมชนไม่มีการขายเป็นเงินเชื่อ จึงไม่ต้องแนะน าสมุดบัญชีย่อยลูกหนี้ เป็นต้น
๔.๒ การบันทึกบัญชีด้วยโปรแกรม สำหรับวิสาหกิจชุมชนที่มีความพร้อมและสมัครใจ จึงดำเนินการวางรูปด้วยโปรแกรมบัญชีตามความเหมาะสมของวิสาหกิจชุมชน ซึ่งมี ๕ ระบบ ดังนี้
๑) ระบบบัญชีแยกประเภท    ๔) ระบบเงินรับฝาก
๒) ระบบสมาชิกและหุ้น      ๕) ระบบเงินให้กู้
๓) ระบบสินค้า
เมื่อดำเนินการวางรูปแบบบัญชีแล้วให้บันทึกการปฏิบัติงานวางรูปแบบบัญชี เพื่อนำข้อมูลไปบันทึกในระบบสารสนเทศทางการเงินและการบัญชีของวิสาหกิจชุมชน ๒๕๕๖ (CAD_SMCE 56)

๕. วางระบบการควบคุมภายใน
ผู้ปฏิบัติงานวิสาหกิจชุมชนที่ได้รับมอบหมายดำเนินการวางระบบการควบคุมภายในให้สอดคล้องกับธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนแต่ละแห่งไม่จำเป็นต้องบันทึกครบทุกหัวข้อตามที่ระบบกำหนดตามมาตรฐานการบัญชีวิสาหกิจชุมชน ๘ ด้าน และบันทึกการปฏิบัติงานระบบการควบคุม

๖. การสอนแนะ (รายไตรมาส)
๖.๑ สอนแนะการจัดทำบัญชี
ผู้ปฏิบัติงานวิสาหกิจชุมชนเข้าทำการสอนแนะการจัดทำบัญชีให้แก่วิสาหกิจชุมชน เป้าหมาย ๒ เดือน/ ๑ ครั้ง (รวม ๖ ครั้ง) และบันทึกการปฏิบัติงาน เฉพาะรายการที่ได้ทำการสอนแนะในแต่ละครั้งซึ่งอาจจะไม่สามารถทำการสอนแนะได้ครบทุกรายการในคราวเดียว
๖.๒ สอนแนะการจัดทำงบการเงิน
วิสาหกิจชุมชนกลุ่มเป้าหมายที่ได้รับการพัฒนามาตรฐานบัญชีแล้วควรสอนแนะการจัดทำงบการเงิน ดังนี้
๑) งบทดลอง
๒) งบต้นทุนผลิต/ขาย
๓) งบกำไรขาดทุน
๔) งบดุล
โดยการสอนแนะอาจจะสอนครบทุกงบการเงิน (๔ งบ) แต่อาจจะไม่สามารถทำงบการเงิน ได้ครบทุกงบการเงินตามที่กรมฯกำหนดไว้ก็ได้ โดยให้บันทึกการสอนแนะบันทึกการปฏิบัติงานการสอนแนะการจัดทำงบการเงิน
๖.๓ สอนแนะการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหาร
ผู้ปฏิบัติงานวิสาหกิจชุมชนทำการสอนแนะการนำข้อมูลทางการเงินที่วิสาหกิจชุมชน ได้จดบันทึกไว้ โดยการสอนแนะนำดังกล่าวผู้ทำการสอนแนะต้องสอนแนะนำให้ครบทุกหัวข้อและสอดคล้องกับธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนนั้น เพื่อวางแผนการบริหารงานในอนาคต โดยบันทึกผลการปฏิบัติงานตามที่ทำการสอนแนะให้แก่วิสาหกิจชุมชน ควรดำเนินการในการประชุมคณะกรรมการของวิสาหกิจชุมชนโดยใช้ Display ที่จัดทำให้แต่ละวิสาหกิจชุมชนมาประกอบ เพื่อให้กรรมการของวิสาหกิจชุมชนได้รับทราบและเข้าใจข้อมูลทางการเงิน รวมทั้งมีส่วนร่วมในการวางแผนธุรกิจในอนาคต

๗. การติดตามประเมินผล
ผู้ปฏิบัติงานวิสาหกิจชุมชนควรกำหนด การติดตามประเมินผลวิสาหกิจชุมชน ที่ได้รับการสอนแนะจากสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์ โดยคีย์ข้อมูลให้สอดคล้องกับความเป็นจริง เช่น สอนแนะนำด้านบัญชี สอนแนะการจัดทำงบการเงิน และสอนแนะการใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหาร เสร็จแล้ว ท่านสามารถเข้าไปติดตามด้านดังกล่าวได้ และคีย์ข้อมูลให้สอดคล้องกับความเป็นจริง ไม่ใช่ทำงบการเงินได้แล้ว แต่ทำบัญชียังไม่ได้ เป็นต้น เพื่อทราบความก้าวหน้าของความสามารถการบันทึกบัญชีและการใช้ข้อมูลทางการบัญชี โดยบันทึกการปฏิบัติงานตามเอกสารแนบ ซึ่งแยกการติดตามประเมินผลเป็น ๕ กิจกรรม ดังนี้
๗.๑ การจัดทำบัญชีด้วยมือ
๗.๒ การจัดทำบัญชีด้วยโปรแกรมระบบบัญชี
๗.๓ การจัดทำงบการเงิน
๗.๔ การใช้ข้อมูลทางบัญชีในการบริหารงาน
๗.๕ การควบคุมภายใน

๘. การติดตามต่อเนื่อง
เป็นการติดตามวิสาหกิจชุมชนที่เคยเข้าร่วมโครงการพัฒนาวิสาหกิจชุมชนในปีก่อน ๆ (ปี ๒๕๔๘ – ๒๕๕๕) ซึ่งมีความต้องการให้กรมฯ ช่วยเหลือแนะนำการจัดทำบัญชีต่อไป โดยติดตามไตรมาสละ ๑ ครั้ง (รวม ๔ ครั้ง)

ข้อมูลประจำปีงบประมาณ ๒๕๕๙

ภาพกิจกรรม